Proceedings of Tomsk State University of Control Systems and Radioelectronics

Sobolczyk - Bednarek J., Choińska-Pulit A.

Górnictwo jest jedną z ważniejszych dziedzin gospodarki, ponieważ dostarcza surowce mineralne, potrzebne do rozwoju gospodarczego kraju. Mowa tu zarówno o surowcach metalicznych, chemicznych jak również energetycznych. Jednak działalność eksploatacyjna prowadzi do całkowitej lub częściowej degradacji naturalnych ekosystemów.W prezentowanej pracy przedstawiono wpływ działalności górniczej na środowisko naturalne, również w świetle polityki Unii Europejskiej. Przedstawiono kierunki rekultywacji terenów pogórniczych, a w szczególności alternatywną metodę przywracania środowiska do stanu naturalnego poprzez zastosowanie kompostów. W artykule przedstawiono tematykę z zakresu procesu kompostowania. Zastosowanie kompostów może być właściwym i ekologicznym sposobem przywracania produktywnej warstwy gleby poprzez zwiększenie zawartości materii organiczne

Rasiak T.

Współcześnie siarkę rodzimą w wielu miejscach na świecie uzyskuje się w wyniku odsiarczania paliw kopalnych, takich jak: ropa naftowa, gaz ziemny czy węgiel kamienny oraz z procesów przeróbczych siarczkowych rud metali np. miedzi, cynku i ołowiu itd. (uzyskuje się kwas siarkowy). Polska jest jedynym krajem na świecie, w którym siarkę rodzimą wydobywa się z ziemi za pomocą metody podziemnego wytapiania. Obecnie w Polsce istnieją dwie kopalnie siarki. Pierwsza - należąca do Grupy Azoty S.A. kopalnia siarki Siarkopol w Osieku w województwie świętokrzyskim oraz druga - kopalnia siarki Basznia koło Lubaczowa w województwie podkarpackim. Od lat 90. wydobycie siarki w Polsce wyraźnie spadło. Jednakże popyt na siarkę przez rolnictwo i ogrodnictwo, przemysł farmaceutyczny, chemiczny i oponiarski, którego ważnym składnikiem produkcji jest siarka może doprowadzić do nagłej potrzeby zwiększenia wydobycia wspomnianego pierwiastka chemicznego.

Ślusarczyk G., Sermet E., Górecki J.

Seminaria „Metodyka rozpoznawania i dokumentowania złóż kopalin oraz geologicznej obsługi kopalń” odbywają się cyklicznie od 1988 roku w różnych regionach Polski. Dotyczą zagadnień z zakresu projektowania i realizacji prac poszukiwawczych, rozpoznawczych oraz dokumentacyjnych.W dniach 4 – 7 czerwca 2024 roku, w Korytnicy nad Zalewem Chańcza, odbyło się kolejne, już XXIV Seminarium zorganizowane przez „Poltegor-Instytut” Instytut Górnictwa Odkrywkowego i Zakładowe Koło SITG wraz z Katedrą Geologii Złożowej i Górniczej Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, przy udziale Polskiego Stowarzyszenia Geologów Górniczych.Wydarzenie zostało objęte honorowym patronatem przez Ministra Przemysłu, Ministra Klimatu i Środowiska, Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego oraz Dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego-Państwowego Instytutu Badawczego. W Seminarium wziął udział Podsekretarz Stanu w MKiŚ Główny Geolog Kraju, przedstawiciele organów administracji geologicznej, wyższych uczelni, instytutów badawczych, urzędów górniczych, kopalń oraz przedsiębiorstw geologicznych. W sesjach referatowych i terenowych uczestniczyło ponad 100 osób. Tematyka wiodąca spotkania dotyczyła kwalifikacji, kompetencji i odpowiedzialności w dokumentowaniu złóż i obsłudze geologicznej kopalń. Celem seminarium była również wymiana doświadczeń pracowników naukowych, przedstawicieli administracji i praktyków w zakresie projektowania prac geologicznych i dokumentowania złóż kopalin, racjonalnego wykorzystania kopalin towarzyszących i współwystępujących, metod badań jakości i przydatności surowcowej kopalin dla innowacyjnych zastosowań, a także rekultywacji terenów zdegradowanych działalnością górniczą z wykorzystaniem analiz przestrzennych i metod biotechnologicznych. Streszczenia wygłoszonych referatów zostały opublikowane w materiałach konferencyjnych „Abstrakty” ISBN 978-83-60905-15-9 wydanych w 2024 r., a pełne teksty niektórych wystąpień - w wydanym czasopiśmie Górnictwo Odkrywkowe ISSN 0043-2075 nr 1/2024.W trakcie sesji terenowych uczestnicy Seminarium mieli okazję zapoznać się z geologią wybranych złóż dolomitów i wapieni oraz iłów w rejonie Sandomierza, problematyką ich dokumentowania, geologiczno-górniczej obsługi eksploatacji, a także możliwościami wielosurowcowego wykorzystania.Dodatkową atrakcją była okazja zetknięcia się zagadnieniami z zakresu geologii gospodarczej w starożytności podczas wizyty w Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi.

Czajka K.

W artykule przedstawiono metodę oznaczania wartości opałowej koksów z zastosowaniem różnicowej kalorymetrii skaningowej (DSC) połączonej z analizą termograwimetryczną (TGA). Opracowana technika jest alternatywą dla obecnie stosowanych metod. W odróżnieniu od nich, oznaczanie wartości opałowej za pomocą TGA/DSC umożliwia charakteryzowanie miligramowych prób koksów, o różnym stopniu odgazowania, uzyskanych z różnorodnych paliw. Zastosowanie opisywanej metody, pozwala dodatkowo na wyznaczenie zmiany wartości opałowej analizowanych prób, w zależności od stopnia konwersji paliwa oraz pośrednie oznaczenie wartości opałowej części lotnych. Weryfikacji wyników uzyskanych za pomocą techniki TGA/DSC dokonano na podstawie metody znormalizowanej, przy zastosowaniu bomby kalorymetrycznej. Rozbieżności pomiędzy wartościami zmierzonymi dla koksów z biomasy i węgla kamiennego, koksu ponaftowego oraz grafitu wyniosły od 0,2 MJ/kg do 0,8 MJ/kg.

Pawłowska A.

Artykuł w skrótowy sposób przedstawia wydarzenia leżące u podstaw dzisiejszej polityki klimatycznej. Odkrycia sięgające pierwszej połowy XIX w. i zapoczątkowane przez nie późniejsze badania pozwoliły zwiększyć wiedzę naukowców na temat klimatu. Dzięki temu wzrosła świadomość w zakresie jego zmian, co przełożyło się na szereg podjętych działań. Powstały nowe instytucje koordynujące inicjatywy związane z klimatem, zapoczątkowano także działania polityczno-gospodarcze mające na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Efekty tych działań są jednak niezadowalające.

Mateusz M.

Złoża rud żelaza w regionie częstochowskim występują w pasie od Zawiercia po Wieluń i związane są z utworami jury środkowej. W latach 1945-1982 eksploatację złóż prowadziło ponad 100 kopalń. W czasie ich działalności powstały liczne hałdy, składowiska odpadów poprzeróbczych oraz zbiorniki osadnikowe, stanowiące potencjalne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Jednym z przykładów takich obiektów jest kopalnia „XX-lecie PRL” w Golcach koło Częstochowy, będąca jedną z największych oraz najdłużej działających. Prace wydobywcze prowadzono w niej w latach 1964-79. W artykule zwrócono uwagę na potencjalny wpływ składowania odpadów w rejonie kopalni na środowisko gruntowo-wodne. Zaproponowano również rozszerzenie prowadzenia monitoringu wód o dwa nowe punkty pomiarowe, zlokalizowane w sąsiedztwie hałdy oraz zbiornika osadnikowego.

Szymanowicz S., Piotrowicz Ł.

Mimo, iż energia wiatru znana jest ludzkości od tysięcy lat, od czasu tzw. Rewolucji Przemysłowej jej gospodarcze znaczenie na przestrzeni wieków wyraźnie zmalało. Obecnie w dobie kryzysu klimatycznego, energia pochodząca z wiatru ponownie przeżywa renesans i zyskuje na znaczeniu, jako źródło o praktycznie niewyczerpalnych zasobach. W artykule przedstawiono podstawowe informacje na temat energetyki wiatrowej w szczególności Offshore oraz jej miejsce w Polskiej Polityce Energetycznej Państwa do 2040 r.

Chrzan T.

Przedmiotem artykułu jest sposób określania maksymalnej wartości poziomej radialnej prędkości drgań budynku na poziomie gruntu przy urabianiu skał, przy jednoszeregowym milisekundowym odpaleniu ładunków materiałów wybuchowych [MW]. Maksymalna pozioma radialna wartość prędkości drgań budynku stosowana jest w górnictwie odkrywkowym w celu określenia bezpieczeństwa sejsmicznego obiektów znajdujących się w pobliżu urabianego złoża. Ochrona sejsmiczna obiektu osiągana jest przez wyznaczenie bezpiecznej odległości, obliczonej z uwzględnieniem maksymalnej wartości poziomej radialnej prędkości drgań działającej na budynek na poziomie gruntu. Zaprezentowany sposób ma zastosowanie przy kołowym rozkładzie prędkości drgań gruntu powstałych wskutek odpalenia ładunków materiałów wybuchowych.

Zibrow A., Zieliński K., Speczik S.

Organy administracji geologicznej zajmują się m.in. regulowaniem działalności inwestorów polegającej na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin. W praktyce, działania te obejmują wyznaczanie terminów obligatoryjnego rozpoczęcia prac wiertniczych od momentu uzyskania koncesji, a także innych, takich jak czas trwania wiercenia, lub czas wykonania rekultywacji, gdzie udział mają również organy samorządowe. W artykule skonfrontowano wyznaczony przez organkoncesyjny termin wykonywania robót wiertniczych z realnym procesem uzyskania zgód potrzebnych do rozpoczęcia robótwiertniczych. Przedstawione procesy i ich rozwlekłość pokazują absurdalność niektórych wymogów obowiązujących w tejmaterii inwestorów i wykonawców wierceń. Dla obrazowego przedstawienia problemu posłużono się studium przypadku,wykorzystującym przykład jednego otworu wykonywanego w ramach koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża rudmiedzi i srebra w obszarze „Nowa Sól”. W artykule skonfrontowano terminy i przepisy KPA oraz cały szereg prac koniecznychdo realizacji, a także decyzji, opinii i zgód niezbędnych do uzyskania w celu pomyślnego przeprowadzenia całego procesuwiercenia od wyznaczenia lokalizacji do zatwierdzenia zakończenia rekultywacji gruntów.

Piestrzyński A., Zygo W.

Strategicznym celem Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, a w tym Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska w obszarze kształcenia jest zapewnienie najwyższego poziomu i jakości kształcenia studentów na I, II i III stopniu studiów oraz wypracowanie jak najlepszej pozycji w krajowej i europejskiej przestrzeni Szkolnictwa Wyższego. Kształceniem studentów w obszarze geologii złożowej zajmują się na AGH głównie dwie katedry: Katedra Geologii Złożowej i Górniczej w zakresie geologii złóż kopalin stałych i Katedra Surowców Energetycznych w zakresie złóż kopalinpłynnych i gazowych. Wykształcenie geologa o właściwym profilu stanowi wielkie wyzwanie i zależy od takich elementów jak kadra, zaplecze badawcze i dydaktyczne, program studiów a w szczególności w polskim systemie szkolnictwa wyższegood programu II stopnia studiów, który jak wiemy ma tylko trzy semestry i jest połączony z wykonaniem pracy magisterskiej. Kompetencje studentów są potwierdzane pisemnym egzaminem magisterskim i obroną samodzielnie wykonanej pracy. Od momentu podziału jednolitych studiów magisterskich na I i II stopień (tzw. system boloński) obserwuje się systematyczny spadek ilości studentów na II stopniu studiów stacjonarnych. Zidentyfikowane dwa elementy są odpowiedzialne za takąsytuację, możliwość otrzymania uprawnień, zarówno geologicznych jak i górniczych (po ukończeniu I stopnia studiów) i rynkowe braki wykwalifikowanej kadry, które z roku na rok będą się pogłębiać. Poziom dydaktyki zależy od nauczycieli,zaplecza dydaktycznego i badawczego, właściwie zorganizowanych programów na wszystkich stopniach studiów, rynku pracy, zainteresowań, motywacji i przygotowania potencjalnych studentów oraz od tradycji związanych z ośrodkami naukowymi.Ten ostatni element ma duży wpływ na wybór i zainteresowania kadry naukowo-dydaktycznej we własny naukowy rozwój, co w przypadku geologii stosowanej ma decydujące znaczenie w jakości przekazywania wiedzy. Lata pandemii odcisnęłynegatywny ślad w postaci nauczania zdalnego, wpływając na jakość przygotowania praktycznego studentów i jakość zdobytych kompetencji. Potencjał naukowy kadry zależy bezpośrednio od zaplecza badawczego i poziomu naukowego danejjednostki.

Sermet E., Górecki J.

Kwalifikacje osób odpowiedzialnych za prowadzenie prac geologicznych regulowano w Polsce po raz pierwszy na początku lat 60. XX wieku. Prawo geologiczne z roku 1960 i przepisy wykonawcze z roku 1963 przetrwały bez większych zmian do roku 1994. W latach 1994-2023 zakres uprawnień geologicznych definiowano w prawie geologicznym i górniczym (ustawyz roku 1994 i 2011, kilkadziesiąt zmian w ustawach, wielokrotne modyfikacje aktów wykonawczych dotyczących stwierdzania kwalifikacji). Spodziewane uchwalenie nowego prawa geologicznego i górniczego powinno uwzględniać potrzeby kształcenia geologów kompetentnych. Niniejszy artykuł jest głosem w dyskusji na temat kształtu kwalifikacji zawodowych.

Zieliński K., Speczik S.

„Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów”, określa graniczne wartości parametrów definiujących złoże kopaliny i jego granice dla poszczególnych typów kopalin. Jednocześnie w uzasadnionych przypadkach akt ten zezwala na stosowanie własnych parametrów wyznaczających złoże. Ze względu na dynamiczny rozwój technologii górniczych oraz zmiany uwarunkowań ekonomicznych, w ostatnich latach możliwość ta wykorzystywana jest regularnie przy dokumentowaniu złóż surowców o kluczowym znaczeniu dla polskiej gospodarki, jakimi są miedź i srebro. Stosowane tu parametry opracowane zostaływ oparciu o raporty eksperckie uwzględniające techniczne i ekonomiczne uwarunkowania wydobycia. W literaturze branżowej nazywane są one kryteriami inwestorskimi, w odróżnieniu od kryteriów państwowych ustanowionych wyżej wymienionym rozporządzeniem. Tym samym, rola i odpowiedzialność geologa dokumentującego ulegają w tym przypadku zwiększeniu, gdyż do samego szacowania zasobów i wyznaczenia granic złoża dochodzi jeszcze poprzedzające te czynności stworzenierzetelnych i dobrze podpartych podstaw kończących się decyzją o przyjęciu określonych kryteriów. Jednocześnie, coraz bardziej uzasadnione i regularne stosowanie kryteriów inwestorskich nasuwa sugestię, by wprowadzić system informowania innych podmiotów dokumentujących, bądź eksploatujących tę samą kopalinę z innych złóż o pomyślnym wdrożeniu nowych parametrów granicznych, co może przełożyć się na aktualizację zasobów tych złóż. Po drugie, opisana tendencja pociąga za sobą konieczność zrewidowania obowiązujących w tej materii przepisów prawnych, gdzie rozważona powinna być większa elastyczność kryteriów państwowych wraz z możliwością dostosowywania ich do aktualnie istniejących okoliczności. W artykule przedstawiono także rozważania na temat podmiotów, które mogłyby zajmować się tego typu koordynacją.

Szwaja A., Rogosz B., Szczepiński J., Bajcar A., Pyrgaki K., Krassakis P., Karavias A.

W artykule zaprezentowana została interaktywna platforma internetowa służąca do efektywnego zarządzania transformacją w regionach węglowych w okresie przejściowym opracowana w ramach projektu WINTER, finansowanego ze środków Funduszu Badawczego Węgla i Stali. Została ona opracowana w taki sposób aby mogła być z powodzeniem używana przez lokalne władze i interesariuszy z sektora węglowego, jak również w sposób zapewniający możliwość rozszerzenia na inne obszary stojące przed podobnymi wyzwaniami.

Kufka D., Choińska-Pulit A., Sobolczyk-Bednarek J., Zielińska A., Stanisławska-Glubiak E., Korzeniowska J.

Przedstawiony projekt skupia się na opracowaniu innowacyjnej technologii w zakresie poprawy jakości ziarna lub nasion co najmniej jednego z ważnych gospodarczo gatunków roślin uprawnych np. zboż, roślin bobowatych lub rzepaku. W rezultacie w uprawie ww. roślin, w ziarnie lub nasionach nastąpiło zwiększenie zawartości białka, aminokwasu metioniny lub tłuszczu. W proponowanej technologii uprawy użyto pył bazaltowy wzbogacony siarką w postaci granulatu o nazwie Bazalt-S. Zadaniem zastosowania granulatu Bazaltu-S, była poprawa właściwości gleb, zwłaszcza zakwaszonych i ubogich w siarkę, co miało wpływ na stabilność i wielkość plonowania. Ponadto użycie polepszacza pozwoliło na uzyskanie plonów o znacznie lepszej jakości w porównaniu do produktów rolnych dotychczas uzyskiwanych z gleb mało żyznych na terenie Polski i krajów Europy o podobnych warunkach glebowo-klimatycznych.

Zielińska A.

Celem pracy było określenie wartości wymywania wybranych metali ciężkich z odpadów pochodzących z hałd wałbrzy-skich. Próbki pobranych materiałów rozdrobniono na frakcje poniżej 4 oraz poniżej 1, które następnie poddano wymywaniu,a w powstałym eluacie oznaczono zawartość Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn. Wartości stężeń metali są poniżej granic oznaczalności.Na tej podstawie stwierdzono, że migracja metali ciężkich z odpadów pogórniczych do środowiska wodnego jest nieznacznai nie powinna stanowić istotnego problemu. Badania wymagają jednak kontynuacji dla zróżnicowanych warunków wymywania.